Hoe speel je Carcassonne: Uitgelegd
Carcassonne is een vrij eenvoudig familiespel dat gebaseerd is op de Franse stad Carcassonne in de tijd van de Romeinen. Spelers leggen om de beurt een tegel aan het alsmaar groeiende landschap. Spelers plaatsen poppetjes genaamd Meeples op wegen, steden en weides om punten te scoren.
Carcassonne is een spel voor 2 tot 5 personen vanaf 7 jaar. Het spel duurt gemiddeld 35 minuten, maar heeft veel uitbreidingen waardoor het spel langer kan duren. Daarnaast voegen de uitbreidingen ook vele variaties toe aan meeples en strategieën.
Mocht je geïnteresseerd zijn in gevorderde technieken, en jezelf en je vrienden uit te dagen met Carcassonne? Lees dan hier verder hoe je een Carcassonne Expert wordt (Comming soon!).
Hoe speel je Carcassonne?
Leg de starttegel, herkenbaar door de afwijkende donkere achterkant, open in het midden op tafel. Schud de overige 71 landtegels en verdeel deze gedekt over meerdere stapeltjes zodat iedere speler erbij kan.
Leg het scoretableau naast het speelveld.
Iedere speler krijgt 1 set van 7 meeples in één kleur. De 8e meeple wordt op het ‘0’ veld van het scoretableu gezet. Speelstukken van kleuren die niet meedoen gaan terug in de doos.
Voor de eerste paar keer dat je Carcassonne speelt wordt er aangeraden te spelen zonder de boeren. Ik zal hierdoor het spelverloop geven zonder de boeren. Aan het einde leg ik uit hoe je de boeren toe kunt voegen en hoe deze punten opleveren.
Wanneer je aan de beurt bent pak je 1 dichte tegel en bekijk je deze. Je kiest nu waar je deze aan de bestaande landkaart wilt aanleggen. De tegel moet altijd met ten minste 1 zijde aansluiten en moet ‘passend’ zijn. Dit betekent bijvoorbeeld dat een weg nooit kan eindigen in een weiland.
Wat gebeurt er als een tegel nergens past?
In het zeldzame geval dat er een tegel wordt omgedraaid die nergens aan te sluiten is, wordt deze tegel in de doos gelegd en mag de speler een nieuwe tegel pakken.
Wanneer je je tegel aanlegt, mag je een meeple op de tegel plaatsen, indien mogelijk. Een meeple mag geplaatst worden op een weg, stad of klooster waar nog geen andere meeple staat.
Het kan voorkomen dat je meeples op raken. Deze staan dan allemaal op het bord. In dat geval kun je niets anders doen dan de tegel neerleggen. Je krijgt meeples terug wanneer een weg, stad, of klooster met jouw meeple erop af wordt gemaakt.
Let er op dat je éérst een meeple neer moet zetten, en dat daarna pas punten worden geteld. En dat je dus achteraf pas een meeple terug krijgt. Deze volgorde zorgt er wel voor dat je een tegel kan aanleggen die een (ongeclaimde) stad afmaakt. Deze kun je gelijk claimen, en punten mee scoren.
Het kan zo zijn dat je meeples vast komen te zitten in een stad die nooit afkomt. Pas op dat dit niet te veel gebeurt.
Nadat je een tegel hebt gelegd, en hebt besloten of je een meeple wilt plaatsen, kijk je of er een project is afgemaakt met de zojuist gelegde tegel en tel je de punten ervan.
Voor nieuwe spelers heb ik een spiekbriefje gemaakt om uit te printen. Je kunt dit spiekbriefje via onderstaande knop downloaden.
Uiteindelijk komt het op het volgende neer:
- Landtegel leggen
- Een meeple zetten
- Puntentellingen afhandelen
Wegen
Wegen leveren 1 punt per tegel op zodra de weg wordt afgemaakt. Er zijn verschillende manieren hoe een weg kan eindigen:
- Kruispunten
- Wegen die een stad in gaan
- Wegen die een klooster in gaan.
Wanneer een weg tussen 2 eindpunten zit wordt de weg als af gezien en ontvangt de speler die hier een meeple op had staan zijn meeple terug. Ook wordt de meeple in zijn kleur op het scoretableau het aantal punten naar voren verplaatst.
Aan het einde van het spel zijn onafgemaakte wegen ook 1 punt per tegel waard.
Steden
Steden leveren 2 punten op per tegel zodra de weg wordt afgemaakt. Een stad is af wanneer deze geen open zijdes meer heeft. Ook nu krijgt de speler zijn meeple terug en ontvangt hij de punten op het scoretableau.
Steden kunnen extra punten opleveren als er een schild symbool zich in de stad bevindt. Elk schild symbool is ook 2 punten waard.
Het kan voorkomen dat je je stad niet af krijgt voordat alle tegels op zijn. In dat geval leveren steden nog maar 1 punt per tegel (en per schild) op. De helft van de punten dan een stad die wel af zou zijn gekomen.
Kloosters
Wanneer je een meeple op een klooster zet, moet je proberen het volledige klooster te omringen met tegels. Er passen 8 tegels omheen. En inclusief de kloostertegel maakt dat 9.
Dat is ook het aantal punten wat je kan behalen met een klooster. Wanneer het klooster tegel volledig omringt is, mag je je meeple terugpakken en je punten scoren.
Als het spel afgelopen is, en het klooster nog niet af is, levert het klooster 1 punt per omliggende tegel op. Ook het klooster tegel zelf is 1 punt waard.
Punten delen
Het kan voorkomen dat 2 projecten, met dezelfde of verschillende kleuren meeples, tegen elkaar aan groeien. Zoals 2 kleine steden die, doordat ze dicht bij elkaar zijn gebouwd, opeens 1 grote stad worden.
In dit geval verdienen beide spelers het volledige aantal punten.
Wanneer er 2 rode meeples in staan en 1 blauwe, gaan alle punten naar rood
Gevorderde spelers gebruiken dit ook als tactiek. Deze spelers bouwen expres dichtbij een grote stad om mee te delen in de punten, of misschien wel zelfs de gehele stad over te nemen.
Einde van het spel
Elke onafgemaakte weg: 1 punt per tegel
Het spel eindigt wanneer de laatste tegel is neergelegd, en de speler zijn beurt heeft uitgespeeld. Hierna tel je alle meeples die nog op het bord staan zoals hieronder:
Elke onafgemaakte stad: 1 punt per tegel
Elke onafgemaakt klooster: 1 punt per omliggende tegel (incl. de klooster tegel)
Ook hier kijk je welke speler de meeste meeples op het project heeft. Alleen die speler ontvangt de punten. Wanneer de spelers gelijk staan, krijgen beide spelers het volledige aantal punten.
Wanneer je met de boeren speelt is dit ook het moment om de punten van de boeren te tellen. Hoe je dat doet lees je hieronder.
Hoe speel je met de boeren?
Wanneer je met de boeren speelt kun je ervoor kiezen om niet op een weg, stad of klooster te gaan staan, om op de weide te staan. Meeples op de weide leg je plat neer, zo blijft het overzichtelijk dat deze op de weide staat.
Ook hier geldt dat je geen meeples op een weide kunt plaatsen waar al een meeple ligt. Wel kan het voorkomen dat 2 verschillende weides tegen elkaar aan groeien. Dan krijgt de speler met de meeste boeren in zijn kleur de punten. Wanneer dit gelijk is voor meerdere spelers krijgen beide spelers deze punten.
Boeren krijgen pas punten aan het einde van het spel. Hierdoor krijg je geplaatste boeren niet meer terug. Houd hier rekening mee, aangezien je niet wil dat je meeples tekort komt.
De boeren waren vroeger standaard onderdeel van Carcassonne. Maar tegenwoordig word er aangeraden je eerst bekend te maken met de steden, wegen en kloosters. Je kunt elk potje kiezen of je met boeren speelt of niet.
Hoe tel je boeren in Carcassonne?
1 van de meest verwarrende spelregels van Carcassonne zijn de boeren. Dit komt onder andere doordat de officiële spelregels 2x gewijzigd zijn. Het maakt thuis niet zoveel uit met welke regels je speelt. Ik raad de regels te volgen waar je zelf en de groep bekend mee zijn.
Als je ook eens online wilt spelen, of wilt meedoen aan een Carcassonne tournament, is het handig om de meest recente regels te gebruiken. Dit zijn de regels van de 3e editie.
Als voorbeeld gebruiken we onderstaande situatie:
3e editie: Scoor elke weide (Huidige spelregels)
Kijk welke speler de meeste meeples heeft in een weide. Deze speler ontvangt punten voor elke afgeronde stad die aan deze weide aansluit.
Punten:
- 3 punten per afgemaakte stad, ongeacht de grootte.
2e editie: Scoor elke weide
De regels voor het scoren van punten in de 2e editie is gelijk als die van de 3e editie. Alleen de puntentelling is verschillend.
Punten:
- 4 punten per afgemaakte stad van minstens 3 tegels
- 2 punten per kleine afgemaakte stad van 2 tegels
1e editie: Scoor elke complete stad
In tegenstelling tot editie 2 en 3, word elke stad maar 1 keer geteld. Alle aangrenzende boeren hebben invloed op de stad. Dus ook boeren aan de andere kant van de stad, die niet op jouw weide staan.
Bekijk per stad naar de omliggende weiden. De speler met de meeste boeren die grenzen aan de stad krijgt de punten voor de stad.
Punten:
- 4 punten per afgemaakte stad van minstens 3 tegels
- 2 punten per kleine afgemaakte stad van 2 tegels
Hoe werkt de Rivier in Carcassonne?
De rivier is een mini-uitbreiding die tegenwoordig in elke nieuwe doos van Carcassonne vind. De rivier bevat 12 tegels en vervangt de normale starttegel.
Plaats de normale starttegel terug in de doos.
Leg de ‘Bron’ als starttegel op tafel. Leg het ‘Meer’ opzij en schud de overige 10 riviertegels. Je legt de riviertegels als een gedekte stapel op tafel. Pak de ‘Meer’ tegel en schuif deze gedekt onder op de stapel.
Het overige setup is gelijk aan die van het basisspel.
Het spel kan nu beginnen. De spelers maken eerst de Rivier stapel leeg voordat ze andere tegels mogen pakken. Hier geldt alleen wel dat zij altijd aan de bestaande rivier moeten aanleggen. Het is ook niet toegestaan om de rivier 2 maal links om te laten gaan (of 2 keer rechts. Hierdoor zouden de tegels zo kunnen komen te liggen dat een volgende riviertegel niet meer past.
Spelers mogen meeples neerzetten zoals normaal. Dus mogen meeples op het land, wegen en steden naast de rivier plaatsen.
Wanneer de stapel aan riviertegels op is, wordt het spel vervolgd volgens de normale spelregels.
Rivier huisregel
Volgens de officiële regel moet de speler die de laatste tegel pakt van de rivierstapel, het Meer neerleggen om de rivier af te sluiten. Maar doordat dit een dode kaart is, een kaart waar niets geclaimed kan worden, leggen wij deze vaak apart naast het speelbord. Wanneer de laatste riviertegel wordt neergelegd plaatsen we onofficieel het Meer erbij, zonder dat dit iemand zijn beurt kost.
Het valt te beargumenteren dat hier een boer op geplaatst kan worden. Maar in de praktijk zien wij dat, doordat alle spelers al weten dat het meer eraan komt, er al een boer is geplaatst. Dit is vaak een gewilde plek doordat het land al snel vrij groot wordt doordat dit om het meer heen loopt.
Hoe speel je de Abt in Carcassonne?
De Abt is een 2e mini-uitbreiding die tegenwoordig bij alle nieuwe exemplaren van het Carcassonne spel wordt uitgegeven.
De opzet van het spel is gelijk aan die van het basisspel. Net zoals alle uitbreidingen van Carcassonne kun je deze mixen met alle mogelijke uitbreidingen. En dus ook de Rivier, maar dit is niet noodzakelijk,
Alle spelers ontvangen naast hun normale meeples, ook 1 Abt meeple in hun kleur.
Spelers kunnen kiezen om hun Abt op het speelbord te plaatsen wanneer zij een tegel hebben met een klooster, of een tegel met een tuin zoals op de afbeelding hiernaast.
Normale meeples kunnen NIET op een Abt worden gezet. Ook blijft het limiet van het plaatsen van maximaal 1 meeple van kracht, de abt is hier geen uitzondering in.
De puntentelling voor een tuin met een Abt er op werkt precies hetzelfde als een normaal klooster. Ook verandert er niets als er een Abt op een klooster staat.
Het verschil met een normale meeple is dat wanneer een speler in zijn beurt ervoor kiest om geen meeple te plaatsen, kan hij ervoor kiezen om zijn abt van het speelbord te halen. Hij scoort dan direct de punten die het klooster of de tuin op dat moment waard is.
Aan het einde van het spel telt een Abt zoals een klooster. Ook als deze op een tuin staat. De speler ontvangt 1 punt per omliggende tegel, en de tuin / kloostertegel.
Een Carcassonne variant: voor minder geluk
Een populaire manier om de geluksfactor in Carcassonne te verkleinen is door 3 tegels open te leggen. Spelers kunnen 1 van deze 3 tegels kiezen, en die tegel gebruiken. Als hier een tegel van wordt gepakt, wordt deze meteen weer aangevuld.
Of als er niets tussen zit wat de speler wil hebben, kan die ervoor kiezen om alsnog een tegel van de dichte stapel te pakken.
Hierdoor ben je niet geheel afhankelijk van die ene tegel die je pakt. Deze variant wordt door veel online spelers gespeeld en kan het speelplezier verhogen.
Carcassonne uitbreidingen
Er zijn al veel uitbreidingen voor Carcassonne op de markt. Carcassonne geeft zelf aan dat er 10 grote uitbreidingen zijn. De uitbreidingen hieronder zijn klikbaar en brengen je naar het artikel op bol.com.
- Kathedralen & Herbergen
- Kooplieden & Bouwmeesters
- De Draak, de Fee & de Jonkvrouw
- De Toren
- Burgemeesters & Abdijen
- Graaf, Koning & Consorten
- De Katapult
- Bruggen, Burchten & Bazaars
- Schapen & Heuvels
- Het Circus
Mocht je Carcassonne nog niet bezitten kun je misschien wel gelijk kijken naar de Carcassonne Big Box. Wij hebben de Big Box zelf ook en deze biedt van zichzelf meer dan genoeg variatie voor vele avondjes Carcassonne!
In de Big Box zit:
- het basisspel
- Kathedralen & Herbergen
- Kooplieden & Bouwmeesters
- De Abt
- De Rivier
- De vliegtuigen
- De veerboten
- Nieuwsberichten
- De Goudmijnen
- Tovenaar & Heks
- De Rovers
- De Graancirkels
