Hoe win je Catan?

Catan is een strategisch spel waarvoor er sinds 2008 wereldkampioenschappen gehouden worden. De competatieve scene groeit nog steeds, mede door online spelers. Als jij je strategieen wil verbeteren en je kansen om te winnen wil vergroten moet je slimme keuzes maken. Maar waar moet je nou eigenlijk op letten? Wat zijn slimme keuzes? En vooral: Hoe win je nou eigenlijk Catan?

Om dat beatwoorden heb ik deze blog met strategische uitleg geschreven. Deze blog is voor iedereen die de basisregels kent maar niet weet hoe hij de dobbelstenen in zijn voordeel kan gebruiken, waar je je begindorpen het beste kan neerzetten en wat voor strategieën je kunt spelen. Ga er even rustig voor zitten, we gaan wat dieper in de Catan materie. Maar geen zorgen, ik ben ervan overtuigd dat iedere beginner met deze uitleg en wat oefening zijn vrienden meermaals kan verslaan in Catan! Ben jij nou echt mega fan van Catan? Dan moet je zeker deze Catan 3D Editie bekijken:

Basiskennis

We beginnen met wat basiskennis van de dobbelstenen en de grondstoffen. Want waarom zijn die 6 & 8 getallen rood en de rest zwart? Dat komt door de kansberekening die gedaan wordt wanneer je met 2 dobbelstenen gooit. De 6 & 8 zijn gewoon de getallen die het vaakst gegooid zullen worden. Ook zit er meer achter de grondstoffen dan je misschien zal denken. Dit wordt hier allemaal uitgelegd.

Dobbelstenen

Om de dobbelstenen in je voordeel te gebruiken moet je een beetje basiskennis hebben van de kansberekening achter de dobbelstenen. Geen zorgen, je hoeft niet goed te zijn in wiskunde en allerlei moeilijke formules te onthouden. Het enige is dat je dit moet snappen of accepteren dat het nou eenmaal zo in elkaar zit.

Wanneer je met 2 dobbelstenen gooit, is de kans dat je 3 gooit niet even groot als 8. Dit is het beste uit te leggen met behulp van deze afbeelding. Zoals je in de grafiek hieronder kunt zien, zijn er namelijk 5 manieren waarop de dobbelstenen kunnen landen op 8, en maar 2 mogelijkheden waarop er 3 kan worden gegooid. Dus elke keer wanneer je gefrustreerd raakt wanneer jouw getallen tijdens Catan niet gegooid worden, kun je kijken of je eigenlijk wel op de beste getallen staat.

7 is het getal wat met bijna 17% de meeste kans heeft om gegooid te worden, maar 7 staat niet op het bord. Probeer daarom vooral op getallen als 6 & 8, 5 & 9 en als het moet op 4 & 10 te staan. Natuurlijk is het niet erg als je op 2, 3, 11 of 12 staat, maar ga ervan uit dat deze getallen minder vaak worden gegooid.

Uiteindelijk is dit maar een kansberekening en zal deze grafiek er alleen zo in een ideale wereld eruitzien. Tijdens sommige potjes zal het nou eenmaal anders lopen. Maar dit is een onberekenbare factor en kun je beter leunen op wat er wel berekend kan worden.

Grondstoffen

De grondstoffen lijken in eerste opzicht een gemakkelijk spelmechanisme. Maar toch zit hier meer achter. Wanneer je je eerste dorpen gaat neerzetten zijn er namelijk een aantal punten waar je rekening mee zal moeten houden.

Als eerste: Het bord. Het speelbord bestaat uit:

• 4 tegels hout
• 4 tegels schaap
• 4 tegels graan
• 3 tegels steen
• 3 tegels erts
• En natuurlijk 1 tegel woestijn

Het valt dan ook meteen op dat er 1 tegel minder is van de erts en de steen. Dit is belangrijk om te onthouden tijdens het plaatsen van je 1^e dorp. Want de kans is groter dat je 1 van die grondstoffen zult moeten missen met het plaatsen van je 2^e dorp.

Het tweede waar je rekening mee moet houden is de combinaties waarin grondstoffen worden uitgegeven. Hout en erts, of steen en erts worden bijvoorbeeld nooit samen uitgegeven. Als je dus op een 6 hout staat en een 6 erts, Dan krijg je elke keer als er 6 wordt gegooid 2 kaartjes die geen waarde aan elkaar toevoegen. Hierdoor word je hand al snel vol en zul je vaker moeten inleveren als er 7 wordt gegooid.

De belangrijkste grondstoffen die bij elkaar passen zijn:

• Hout & steen
• Graan & erts (& schaap)

Hout en steen worden altijd samen uitgegeven in dorpen en steden. Het is dus belangrijk om deze in balans te krijgen. Hetzelfde kan gezegd worden voor erts en graan. Deze 2 grondstoffen heb je nodig voor zowel steden als ontwikkelingskaarten. Schaap staat hierbij, maar is toch minder van belang aangezien het niet in een stad zit.

Als laatste wil ik hierover kwijt dat graan de meest belangrijke grondstof is in Catan! Op straten na, heb je nou eenmaal overal graan voor nodig. Dorpen, steden en ontwikkelingskaarten. In de Engelse Catan community gaat er ook wel een gezegde rond: No wheat, equals defeat. Grofweg vertaald naar, geen graan staat gelijk aan verliezen. Maar hier geld net als bij de dobbelstenen, dit is zo voor veruit de meeste gevallen. Maar er zijn zoveel andere factoren, dat het niet altijd uit hoeft te komen.

Starten

Wanneer je begint aan een potje Catan, neem dan de tijd om het speelbord te bestuderen. Houd in je achterhoofd dat getallen dichterbij de 7 vaker gegooid worden. Kijk naar de getallen, en kijk op welke grondstoffen ze liggen. Liggen er alleen maar slechte getallen op de 3 steen tegels? Dan is het niet een goed idee om een sterke hout positie te nemen. Omdat je geen steen zal krijgen om die houten uit te geven. De uitzondering hierop is natuurlijk als je bij een houthaven kan komen.

Liggen er 2 slechte getallen op steen en is er 1 sterke steentegel? Overweeg dan om hier te staan. Zo creëer je een sterke handelspositie voor jezelf. Iedereen zal steen zoeken en met jou willen ruilen.

Hier is een checklist om na te gaan voordat je een dorp plaatst:

• Waar liggen de beste getallen?
• Welke grondstoffen zijn schaars?
• Welke grondstoffen zijn er in overvloed?
• Waar liggen de havens?
• Wat gaan jou tegenstanders doen?

Om te voorspellen wat jouw tegenstanders gaan doen is wat oefening nodig. Hoe vaker je speelt, hoe beter je hierin zal worden. Wat hier heel erg in meespeelt, en wat ik ook niet in de checklist heb meegenomen, is in welke positie je speelt. Mag je als 1^e, 2^e, 3^e, of 4^e speler je dorp neerzetten?

Om je hiermee op weg te helpen heb ik aan het einde van dit artikel een voorbeeld gemaakt. Hier leg ik uit wat de tegenstanders waarschijnlijk gaan doen, en wat de beste keuze is voor jou.

Spelen

Tracking

Wanneer het spel start zijn er een aantal zaken waar je rekening mee moet houden. Met een beetje oefening, is het vrij gemakkelijk om na te gaan wat iedereen voor kaarten in zijn handen heeft. Als je dit wil oefenen raad ik je aan om de bank te zijn en de grondstoffen uit te delen als er gegooid wordt. Zo heb je alle kaarten die uit de bank gaan, en de kaarten die er weer in gaan in je handen gehad.

Wat heb je hier precies aan? Door je tegenstanders hand te kennen, kun jij hele gerichte handels deals geven. Door zo een kaart aan te bieden, en misschien nog extra te vermelden dat je weet hoe erg ze de kaart nodig hebben, is de kans groter dat ze de deal aangaan.

Ook kun je door dit te doen heel tactisch en gericht je ridders en monopolie kaarten gebruiken.

Moet je dan precies weten wie wat in zijn hand heeft? Nee, dit is niet nodig. Begin met de schaarse grondstoffen en grondstoffen die jij nodig hebt om de ridders goed in te zetten.

Handelen

Tijdens het handelen worden er heel veel beginnersfouten gemaakt. Spelers kunnen elkaar namelijk een beetje manipuleren door een deal beter te laten lijken dan het eigenlijk is. Zorg ervoor dat je deze tips volgt en je zult die beginnersfouten niet maken.

Ruil niet wanneer je er niet direct iets aan hebt, tenzij die grondstof schaars voor je is. Dit is een veel gemaakte fout. Doordat je een grondstof op dat moment niet hebt, kan de deal verleidelijk zijn. Maar waar je goed op moet letten is met welke getallen jij die grondstof krijgt. Krijg jij die grondstof ook als er 5, 6, 8, of 9 wordt gegooid? Dan is de deal het niet waard als je er direct niets aan hebt.

Wat bedoel ik hier dan mee? Als jij spaart voor een dorp en je hebt een hout en een steen en iemand biedt een graan aan, dan heb jij daar niet direct iets aan omdat je ook nog een schaap nodig hebt.

Wat je ook niet moet doen is een deal maken puur omdat er veel kaarten aangeboden worden. Bedenk of je er ook echt iets aan hebt. En hoeveel helpt het jou in tegenstelling tot je tegenstander? Want ze bieden heel veel kaarten aan omdat ze het héél hard nodig hebben. Tactisch kan het dan dus ook zijn om de deal niet aan te gaan, en ze te laten worstelen met de kaartjes die ze hebben. Misschien moeten ze dan wel 4 op 1 ruilen en op nieuwe kaartjes wachten. Of ze gaan door met meer dan 7 kaarten en moeten de helft inleveren.

Het meest belangrijke detail bij het handelen is dus dat je ook je tegenstanders helpt. Een deal moet tot stand komen wanneer je óf het gevoel hebt dat je er even veel mee vooruit gaat, óf wanneer de deal in jouw voordeel is.

Endgame

Tijdens het spelen moet je bedenken wat jouw strategie wordt om te winnen. Je moet uiteindelijk 10 punten halen en dit kan op meerdere manieren gedaan worden. Bijvoorbeeld:

• 3 steden, 2 dorpen en de grootste riddermacht
• 2 steden, 4 dorpen en de langste handelsroute
• 2 steden, 3 dorpen, een overwinningspunt en de langste handelsroute
• 3 steden, 2 overwinningspunten en de grootste riddermacht

Hierin valt natuurlijk op dat er in alle combinaties de langste handelsroute of de grootste riddermacht wordt gebruikt. Natuurlijk is het ook mogelijk om te winnen zonder deze punten, maar dat is wel een stuk uitdagender.

Bekijk dus tijdens het spel wat jij nodig hebt om te winnen. Stippel wat mogelijkheden uit, bedenk wat jij nog nodig hebt om te winnen en maak dat een prioriteit.

Vaak is de langste handelsroute en grootste riddermacht gekoppeld aan jouw begindorpen. Hierdoor wil ik ook gelijk 2 strategieën uitleggen die je zou kunnen spelen.

Strategie 1: Erts, graan & schaap

Tijdens deze strategie leg je je dorpen zo neer dat je erts, graan en schaap productie je voornaamste inkomstenbronnen zijn. Met deze strategie leg je de prioriteit bij steden en ontwikkelingskaarten. Straten en dorpen komen later wel.

Met het uitvoeren van deze strategie zul je meermaals moeten overwegen of je ontwikkelingskaarten koopt, of doorspaart voor een stad. Nu is het natuurlijk heel afhankelijk van de hoeveelheid kaarten in je hand, en hoe groot de kans is dat je die laatste erts of graan krijgt, máár, in het begin is het altijd slim om voor een stad te sparen. Steden leveren nou eenmaal meer kaarten op waardoor je later meer ontwikkelingskaartjes kan kopen.

Met deze strategie is het ook van belang dat je de ontwikkelingskaarten slim inzet. Gebruik uitvinding, en monopolie kaarten om straten en dorpen te bouwen. Als je deze gebruikt voor steden of nog meer ontwikkelingskaarten ga je moeite krijgen om aan 10 punten te komen. Ook ridderkaarten kun je inzetten om hout en steen te stelen bij je tegenstanders. Zonder dorp kom je al snel op een volgend scenario:

2 steden, 2 punten en de grootste riddermacht = 8 punten

En waar ga je die laatste 2 punten dan vandaan halen? Er zitten maar 5 overwinningspunten in de ontwikkelingskaarten. De kans dat je 4 van de 5 koopt is heel klein. Je hebt dat dorp echt nodig om deze weer om te bouwen als stad.

Dit is een enorm sterke strategie. Je hebt namelijk bijna altijd controle over waar de rover staat. Je hebt de grootste riddermacht, en steden geven in het begin van het spel je grondstoffen productie een enorme boost!

Strategie 2: Hout & steen

De tweede strategie heeft een focus op hout en steen. Alhoewel ik denk dat je vaker kan winnen met Strategie 1, is dit afhankelijk van het bord niet altijd de beste strategie. Met de hout & steen strategie focus je op de langste handelsroute. Belangrijk hierin is dat je de mogelijkheid hebt om je begindorpen aan elkaar te bouwen. Dit is niet altijd nodig, en is afhankelijk van de hout en steen productie van je tegenstanders. Is er iemand die de strijd met je aan kan gaan voor de langste handelsroute? Bouw ze dan aan elkaar.

Je eerste focus ligt op uitbreiden op het bord. Aangezien erts niet samengaat met hout en steen is het niet erg als je niet op deze grondstof staat. Wel raad ik aan om op een plek te gaan staan waar je hier makkelijk naartoe kan bouwen.

Je eindresultaat zal er ongeveer zo uitzien:

4 dorpen, 2 steden, langste handelsroute

Het lastige aan deze strategie is hoe beperkt de ruimte op het speelbord kan zijn. Als je kijkt naar het eindresultaat, zie je dat je op 6 plekken een dorp gebouwd moet hebben (2 hiervan zijn omgebouwd tot stad). Dit is enorm veel en lastig om allemaal in éen lange route te bouwen.

Hierdoor kan het slim zijn om van een driesprong gebruik te maken. Dit brengt alleen wel je langste handelsroute in gevaar. Je kan dan namelijk nog maar 14 straten aan elkaar bouwen en kunnen je tegenstanders je inhalen als ze op 15 uitkomen. Evalueer de situatie dus goed en bewaar de driesprong anders tot je 10^e punt.

Alhoewel deze strategie uitdagender is, is het nog steeds een goede strategie. Het zal makkelijker zijn om met deze strategie te winnen als je er toevallig ook een punt bij koopt maar dat is natuurlijk allemaal van geluk afhankelijk.

Inhoud ontwikkeling stapel

Als laatste tip wil ik meegeven dat het handig is om te weten wat er precies in de stapel ontwikkelingskaarten zitten. Dit zijn namelijk 15 ridders, 5 punten, 2 uitvindingen, 2 monopolies en 2 stratenbouwkaarten. Naar mate de stapel ontwikkelingskaarten leeg raakt, kan het in je voordeel zijn om te weten wat er nog in zit, en hoe groot de kans is of je koopt wat je graag zou willen.

Voorbeeld: Eerste dorp plaatsen

Om beter te worden in Catan, is het belangrijk veel te oefenen en je nieuwe kennis toe te passen. Om te beginnen, kunnen we hier alvast met een voorbeeld oefenen. Stel dat je als eerste speler aan de beurt bent met het onderstaande speelbord. Voordat je verder leest, bedenk even waar jou zou gaan staan.

In mijn ogen, is er 1 overduidelijke plek wat de beste keuze is. Maar voordat ik vertel welke ik denk dat dat is, laten we even het bord bestuderen. Het eerste wat mij opvalt is dat er veel onbalans is in dit bord. Erts heeft goede getallen, en die van graan blijven achter. Steen heeft een zwakke 12 en ook hout moet het doen met zowel een 2 als een 3. Schaap ligt er het gunstigste bij. Helaas is dit een grondstof die je het minste nodig zal hebben. Wel kan dit kansen bieden voor de schaaphaven.

Ik denk dat de 4/5/8 de beste plek is om mee te beginnen. De 4/5/8 heeft de hoogste productiewaarde op dit bord. Dat betekent dat het de locatie is met de meest gunstige getallen, die het vaakst gegooid zullen worden. Ook heb je de beste steen, een goede hout en éen van de betere graan. Je zit dicht bij de steenhaven, waar ik mijn straat naartoe zou leggen. En als laatste zijn er ook redelijk wat plekken waar schaap en erts naast elkaar liggen. Dit is gunstig want dit zijn de 2 grondstoffen die je mist.

Een andere plek die je kan overwegen is de 6/9/11. Deze plek is een mooie plek om te starten met een ‘erts, graan & schaap’ strategie. Ook is deze locatie dicht bij de schapenhaven. En met een schaap op 6, lijkt dat een mooie kans. Als je als eerste ben moet je alleen goed de overweging maken of je die schapenhaven écht nodig hebt. Er is namelijk een kans dat iemand anders hier zijn begindorp neerzetten. Als je hier je dorp neerzet, begin je wel een minder goed graan. Maar zoals het bord is opgesteld, is er nog wel een kans dat je op nog een graan kan gaan staan met je 2^e dorp.

Maar om erachter te komen waar je je 2^e dorp neer zou kunnen zetten, kun je inschatten waar je tegenspelers zullen gaan plaatsen. Hoe vaker je dit doet, hoe beter je hierin wordt. Als wij ons eerste dorp plaatsen op de 4/5/8, dan denk ik dat het bord er ongeveer zo uit zal zien:

1. 2. 

3. 4.

5. 6.

7. 8.

Met deze opstelling heb je een sterke start. Je begint met een ontwikkelingskaartje, staat sterk op hout en steen en dubbel op graan. Wel zijn er nadelen aan de huidige set-up die je goed moet overwegen. Je hebt maar 4 verschillende getallen, namelijk: 4/5/8/10. Je staat dubbel op 5 en 10. Ik zie geen problemen met 10, aangezien je schaap en graan krijgt en dat gaat goed samen. Elke keer als er 5 wordt gegooid krijg je een hout en een erts. Dit is wel een probleem want deze grondstoffen gaan nooit samen. Dit verhoogt de kans dat je in je beurt niets kan met je kaarten en dat je moet inleveren als er 7 wordt gegooid.

Als we op de 6/9/11 waren gaan staan hadden we waarschijnlijk dezelfde 2^e positie als blauw ingenomen. Deze speler start met een straatje en zal deze hard nodig hebben. Deze speler zal namelijk weinig steen ontvangen. Maar deze speler zal waarschijnlijk wel enorm veel ontwikkelingskaartjes kunnen kopen en al vrij snel een stad hebben. De blauwe speler had er ook voor kunnen kiezen om op de 5/10/10 kunnen te gaan staan om bij de ertshaven proberen te komen. Met een 5 & 9 op erts sta je heel sterk. Het probleem is alleen dat geel zijn straatje al naar de ertshaven heeft gericht. En zonder steen en hout, zul je de race verliezen van geel.

Door vooruit te plannen wat je verwacht dat er gaat gebeuren kun je dus fouten voorkomen, en beter overwogen keuzes maken. Want beginnen met maar 4 getallen is heel lastig. Hierdoor zou ik misschien eerder gaan voor de ‘erts, graan & schaap’ strategie van blauw.

Uiteindelijk heeft iedere speler in dit voorbeeld een mooie setup. En zijn de spelers nu afhankelijk van de dobbelstenen en de keuzes die ze maken. Hierdoor heeft in iedere speler in dit voorbeeld een kans om te winnen.

Ik ben heel benieuwd waar jij zou beginnen en wat je verwacht dat andere spelers zouden doen. Ben je het eens met mijn voorspelling? Ook ben ik benieuwd of er interesse is in het maken van voorbeelden voor het beginnen als 2^e, 3^e en 4^e speler met verschillende speelborden. Laat het weten in op Instagram!